Sốc phản vệ là gì và thường xảy ra trong trường hợp nào?

Tai biến dị ứng nghiêm trọng, được biết đến với tên gọi là sốc phản vệ, có khả năng gây tử vong. Các triệu chứng của sốc phản vệ có thể xuất hiện chỉ sau vài giây hoặc vài phút sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng, không chỉ giới hạn ở trẻ em mà còn phổ biến ở người lớn nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

• Bác sĩ hướng dẫn cách nhận biết và điều trị bệnh tiểu đường type 1
• Bác sĩ tư vấn những yếu tố tăng nguy cơ mắc bệnh tiền tiểu đường
• Bác sĩ khuyến cáo những thời điểm tắm có thể dẫn đến tử vong

Sốc phản vệ là gì?

Theo các bác sĩ tư vấn sức khỏe, Sốc phản vệ là một dạng phản ứng dị ứng cấp tính nặng, mang theo nguy cơ đe dọa đến tính mạng nếu không được chữa trị kịp thời. Được nhận diện thông qua sự bất thường xuất hiện đột ngột của giãn mạch và tăng thẩm thấu của thành mạch, sự nhạy cảm quá mức của phế quản, sốc phản vệ là một hội chứng lâm sàng dễ phát hiện. Hội chứng này xuất hiện khi hệ miễn dịch giải phóng một số chất hóa học trong phản vệ, gây ra tình trạng sốc.

Trong một số trường hợp, nguyên nhân gây sốc phản vệ có thể được xác định, nhưng đối với những trường hợp khác, nguyên nhân có thể rất khó xác định do sự kết hợp của nhiều yếu tố. Điều này làm cho quá trình chẩn đoán trở nên phức tạp hơn. Khoảng 20% những trường hợp sốc phản vệ không thể nhận diện triệu chứng trên da hoặc niêm mạc, trong khi số trường hợp khác có thể thể hiện triệu chứng ở hệ thống tuần hoàn như giảm huyết áp.

Sự tương tác giữa kháng nguyên và kháng thể dẫn đến việc cơ thể sản xuất nhiều yếu tố gây giãn mạch, làm giảm huyết áp và có thể gây ra tình trạng sốc phản vệ. Một ví dụ phổ biến của sốc phản vệ là khi sử dụng kháng sinh penicillin.

Cơ chế nảy sinh sốc phản vệ

Theo các bác sĩ, giảng viên Cao đẳng Dược, Cơ chế nảy sinh sốc phản vệ trải qua ba giai đoạn chính:

1. Giai đoạn mẫn cảm:
   • Dị nguyên (chất gây dị ứng) nhập vào cơ thể, có thể thông qua đường tiêm truyền, ăn uống, hít phải hoặc tiếp xúc qua da.
   • Đại thực bào được kích thích và hoạt động, truyền thông tin qua ARN và tạo ra chất interleukin 1 (IL-1).
   • TCD4 (tế bào T hợp nhất) được kích thích bởi IL-1, và qua sự tương tác với các phức hợp chuyển lớp 1 và 3, các tế bào TCD4 chia thành hai loại: TH1 và TH2.
   • TH2 đóng vai trò quan trọng trong trường hợp sốc phản vệ do thuốc, và IL-4 và IL-5 tham gia vào quá trình này, dẫn đến sản xuất IgE.
   • Kháng thể IgE từ tế bào plasma chui qua màng tương báo và gắn lên bề mặt của dưỡng bào.
2. Giai đoạn hóa sinh bệnh:
   • Dị nguyên kết hợp với IgE, giải phóng nhiều chất trung gian như serotonin và histamin.
3. Giai đoạn sinh lý bệnh:
   • Các chất trung gian tác động, làm giãn động mạch, giảm huyết áp, và co thắt phế quản, gây cơn đau ở vùng bụng và đau đầu.
   • Mạch ngoại biên giãn, tính thẩm thấu mao quản tăng, và phế quản nhạy cảm dẫn đến tụt huyết áp và suy hô hấp cấp.

Sốc phản vệ xảy ra khi có cơ địa dị ứng trong cơ thể, và việc này có thể khác nhau giữa các người do sự đa dạng về cơ địa dị ứng.

Nguyên nhân gây ra sốc phản vệ

Giảng viên Cao đẳng Y Dược Hà Nội cho hay, Nguyên nhân gây ra sốc phản vệ có thể xuất phát từ sự quá mẫn cảm của hệ miễn dịch đối với những chất lạ khi chúng đi vào cơ thể. Trong một số trường hợp, hệ miễn dịch có thể phản ứng quá mạnh với những chất vô hại như thức ăn, dẫn đến hiện tượng dị ứng. Dưới đây là một số nguyên nhân thường gặp của sốc phản vệ:

1. Dị ứng thức ăn
   • Một số thức ăn hàng ngày như trứng, lạc, hải sản có thể gây ra dị ứng và kích thích hệ miễn dịch, dẫn đến sốc phản vệ.
2. Thuốc
   • Thuốc uống, thuốc tiêm, truyền dịch có thể là nguyên nhân gây sốc phản vệ. Các loại thuốc như kháng sinh, thuốc giảm đau chống viêm, thuốc giãn cơ, thuốc gây tê, gây mê thường được biết đến là nguyên nhân phổ biến.
3. Nọc côn trùng
   • Nọc ong là một trong những nọc côn trùng thường gặp gây sốc phản vệ.
4. Mất máu và chấn thương
   • Mất máu nhiều do tai nạn hoặc chấn thương nghiêm trọng cũng có thể gây sốc phản vệ.
5. Khác
   • Các nguyên nhân khác như bị giập nát cơ thể, tác động từ môi trường như nhiệt độ cao, thấp cũng có thể gây sốc phản vệ.

Sự can thiệp kịp thời của bác sĩ là quan trọng khi xuất hiện dấu hiệu của sốc phản vệ. Nếu có bất kỳ biến đổi đột ngột nào sau khi tiếp xúc với tác nhân không quen, cần ngay lập tức nghi ngờ và điều trị sốc phản vệ để tránh hậu quả nghiêm trọng, bao gồm cả tử vong. Nếu có dị ứng thức ăn, quan trọng để đọc kỹ và chú ý đến các thực phẩm có thể gây dị ứng.